Najczęstsze wady wzroku i choroby oczu

Szacuje się, że co czwarta dorosła osoba ma problem z przeczytaniem gazety, wadę wzroku ma już ponad 50% dzisiejszej młodzieży, a aż 1/3 Polaków nigdy nie była u okulisty. Lekarza tej specjalności traktujemy tak samo jak stomatologa: udajemy się na wizytę dopiero wtedy, kiedy dolegliwości przeszkadzają nam tak bardzo, że nie mamy innego wyjścia.

Liczba osób dotkniętych wadami wzroku stale rośnie, co jest związane z galopującym rozwojem nowoczesnych technologii. Nieustanne wpatrywanie się w ekran komputera, tabletu czy smartfona może przyczyniać się do powstania lub nasilenia najczęściej występującej na świecie wady wzroku – krótkowzroczności (miopii).

Jak czytamy w literaturze przedmiotu, ponad 1,6 miliarda ludzi na świecie ma krótkowzroczność i liczba ta stale rośnie. Aż 55 proc. osób z umiarkowaną lub ciężką wadą to kobiety. Szacuje się, że przed 2020 krótkowzroczność będzie dotyczyła już 2,5 miliarda ludzi. To aż 35 proc. Ludzkości!

https://www.youtube.com/watch?v=xBRzstEqGE8

A wszystko zaczyna się bardzo niewinnie…

KRÓTKOWZROCZNOŚĆ (MIOPIA)

O ile duża krótkowzroczność jest najczęściej uwarunkowana genetycznie, o tyle na małą (a potem średnią) najczęściej zapracowujemy sobie sami. Zbyt częsty lub długotrwały wytężony wysiłek akomodacyjny, czyli nadmierne napięcie okrężnych włókien mięśnia rzęskowego oka, może  być przyczyną powstania i rozwoju krótkowzroczności. Dzieje się tak zwłaszcza u dzieci, które bez opamiętania korzystają ze smarfonów.

Początkowo pojawia się tzw. krótkowzroczność szkolna (pozorna), którą można próbować opanować np. za pomocą kropli rozluźniających mięśnie oka. Niewyłapana w porę krótkowzroczność pozorna może przejść w stan trwały. Jeśli mimo problemów z widzeniem przedmiotów oddalonych od naszych oczu zwlekamy z wizytą u okulisty, usiłujemy „złapać ostrość” mrużąc oczy, mięsnie rzęskowe pozostają w niemal nieustannym  – nie tylko podczas pracy przy komputerze, czy spoglądaniu na ekran smartfona – przykurczu (skurczu, spazmie) akomodacyjnym, a my hodujemy sobie coraz wyższą krótkowzroczność.

Krótkowzroczność o etiologii genetycznej wiąże się z nieprawidłową budową oka. Więcej szczegółów tutaj [link].

Warto wiedzieć, że wysoka krótkowzroczność może predestynować do zmian zwyrodnieniowo-zanikowych oraz do odwarstwiania się siatkówki. Osoby z wysoką krótkowzrocznością powinny unikać nadmiernego wysiłku fizycznego oraz uprawiania sportów, w których istnieje duże ryzyko urazów głowy.

Krótkowidze mają do dyspozycji okulary korekcyjne, soczewki kontaktowe, mogą też poddać się laserowej korekcji wad wzroku.

DALEKOWZROCZNOŚĆ (NADWZROCZNOŚĆ, HYPEROPIA, HYPERMETROPIA)

O dalekowidzach mówi się, że dobrze widzą przedmioty usytuowane daleko, a te blisko oka są dla nich niewyraźne, ale wada ta jest w istocie bardziej skomplikowana. Dalekowidz ma najczęściej problem z wyraźnym postrzeganiem przedmiotów z każdej odległości. Zdarza się, że obniżonej widoczności towarzyszą również bóle głowy lub gałek ocznych, zez czy podwójne widzenie.

Specjaliści dzielą nadwzroczność na objawową i bezobjawową – w zależności od tego, czy akomodacja jest jeszcze w stanie wyrównać ubytki widzenia. A warto widzieć, że dzieci mają zdolność akomodacji nawet do 14 dioptrii! Ten wysiłek akomodacyjny ma jednak swoją cenę: wada w końcu się ujawni i będzie wymagała korekcji okularowej. Paradoksalnie młodzi dalekowidze często mogą mieć takie same objawy jak krótkowidze.

Dopiero całkowite farmakologiczne zniesienie zdolności akomodacji na czas badania okulistycznego pozwala na postawienie prawidłowej diagnozy. Dlatego w literaturze przedmiotu możecie spotkać się z określeniem dalekowzroczność utajona.

Dalekowidzom ordynuje się okulary z soczewkami wypukłymi, czyli „plusy”, nadwzroczność korygowanamoże być także zabiegami laserowymi.

STARCZOWZROCZNOŚĆ (PREZBIOPIA)

Starczowzroczność to zespół zmian, jakie zachodzą wraz z wiekiem w ludzkim oku. Szacuje się, że blisko 10 milionów Polaków boryka się z prezbiopią, zupełnie nie mając o tym pojęcia i traktując kłopoty z czytaniem drobnego druku czy ostrym widzeniem po zmroku jako coś naturalnego. Już w okolicach 40.urodzin nasz wzrok ulega pogorszeniu i nawet jeśli do tej pory nie zdiagnozowano u nas żadnych wad wzroku, postępujące zesztywnienie soczewki i osłabiająca się zdolność akomodacji oka w końcu zmuszą nas do wizyty u okulisty.

Możemy poprzestać na diagnozie i okularach, ale w dzisiejszych czasach mamy też możliwość bardziej zaawansowanego leczenia presbiopii. Jeśli nie chcemy nosić okularów, warto poddać się laserowej korekcji wzroku albo refrakcyjnej wymianie soczewki.

ASTYGMATYZM

Szacuje się, że około 40% populacji ma wadliwe zbudowaną rogówkę lub soczewkę, a co za tym idzie objawy astygmatyzmu. Nie można go uniknąć – wada ma charakter dziedziczy i nasz tryb życia nie ma na jej rozwój najmniejszego wpływu. Blisko 50% pacjentów, u których zdiagnozowano astygmatyzm odczuwa tak znaczące upośledzenie jakości widzenia i związanego z tym komfortu codziennego funkcjonowania, że wymaga pomocy okulistycznej.

Astygmatyk nie tylko ma problemy z ostrym widzeniem przedmiotów bez względu na ich odległość od oka, ale także skarży się na krzywienie się i deformację obrazu, kiepski kontrast i zaburzenia poczucia przestrzeni. Jeśli astygmatyzmowi towarzyszy krótkowzroczność lub nadwzroczność, albo rozwijająca się starczowzroczność, kłopoty ze wzrokiem naprawdę mogą utrudniać życie. Laserowa korekcja astygmatyzmu raz na zawsze uwalnia od sensacji z widzeniem i jest ratunkiem w przypadku osób, którym, mimo usilnych starań, nie udaje się dobrać optymalnie sformatowanych okularów.

ZAĆMA I JASKRA – CICHE ZŁODZIEJKI OKA

Zaćma przybiera wiele postaci, ale to zaćma nabyta (degeneracyjna), zwana też zaćmą starczą określana jest mianem cichej złodziejki oka. Zaćma starcza pojawia się około 50. roku życia i początkowo może być dla pacjenta niezauważalna – zwłaszcza jeśli ma on już jakąś wadę wzroku. Zaniepokoić powinny nas takie objawy jak:

• Pogorszenie widzenia na odległość,
• problem z postrzeganiem oraz rozróżnianiem barw,
• lepsze widzenie w pochmurne dni,
• widzenie przedmiotów „jak przez brudną szybę”,
• pogorszenie się samoobsługi w związku z zaburzeniami widzenia.

Zaćma rozwija się stopniowo, od zaćmy początkowej (zmętnienie występuje tylko na obrzeżach soczewki), przez zaćmę zaawansowaną, niedojrzałą, aż do jej postaci dojrzałej, kiedy zmętnienie soczewki jest już całkowite. Z kolei zaćma przejrzała to już stadium, w którym włókna soczewki ulegają stopniowemu upłynnianiu, powodując przesunięcie się jądra soczewki w dół, co w dalszej kolejności może prowadzić do nieodwracalnej ślepoty.

WHO wymienia niezoperowaną zaćmę jako przyczynę 35% wszystkich przypadków odwracalnej ślepoty na świecie. Jeszcze do niedawna operowano jedynie zaćmę dojrzałą, obecnie okuliści stoją na stanowisku, że operacja zaćmy jest wskazana nawet w stadium początkowym, jeśli tylko upośledzenie widzenia jest na tyle duże, że utrudnia codzienne funkcjonowanie.

Jaskra – nieleczona stanowi przyczynę blisko 8% wszystkich przypadków ślepoty na świecie – to wyjątkowo podstępna choroba, która nieodwracalnie uszkadza nerw wzrokowy. Jej przyczyny nie są do końca rozpoznane, choć najczęściej podaje się zbyt wysokie ciśnienie w gałce ocznej. Ale nie tylko ono predestynuje do zachorowania. Na jaskrę narażeni są migrenowcy, cukrzycy, osoby cierpiące na nadciśnienie tętnicze oraz miażdżycę, a także te, u których w rodzinie ktoś już chorował na tę podstępną złodziejkę wzroku. Jaskra prowadzi do zaniku włókien nerwu wzrokowego i ubytków w polu widzenia, co w konsekwencji może oznaczać całkowitą utratę wzroku.

Z uwagi na fakt, że człowiek ma w oku bardzo dużo włókien nerwowych, ich powolny zanik jest często niezauważalny. Dlatego jeśli mamy  w rodzinie przypadki jaskry, konieczne są kontrolne konsultacje u lekarza raz na rok czy dwa lata, ponieważ objawy jaskry w wielu przypadkach są słabe i ignorowane. [tu by się przydał link do długiego artykułu o jaskrze, który warto by napisać]

ZESPÓŁ SUCHEGO OKA

Wbrew powszechnej opinii zespół suchego oka to nie jest przypadłość osób noszących soczewki kontaktowe. To grupa schorzeń, w przebiegu których dochodzi do nieprawidłowego nawilżania powierzchni oka przez film łzowy. Nieprawidłowy skład albo zbyt szybkie parowanie płynu łzowego prowadzą do nadmiernego wysychania rogówki i spojówki. Badania epidemiologiczne wykazały, że zespół suchego oka dotyczy w Polsce 11–17% dorosłych osób. Najczęstsze objawy to:

• pieczenie oczu
• uczucie suchości oczu (często także wysychająca „bez powodu: śluzówka jamy ustnej)
• uczucie piasku pod powiekami
• umiarkowane przekrwienie (zaczerwienienie) oczu
• wydzielina surowicza w worku spojówkowym

U chorych często stwierdza się punktowe ubytki nabłonka w dolnej części rogówki lub w obrębie szpary powiekowej. Zmiany występują obuocznie i mają charakter bardzo przewlekły. Zespół suchego oka często diagnozuje się u osób z zaburzeniami hormonalnymi, np. u kobiet w okresie menopauzy, chorobami autoimmunologicznymi, czy zażywających stale leki przeciwhistaminowe, przeciwarytmiczne, przeciwmigrenowych, przeciwdepresyjnych, obniżających ciśnienie krwi czy pigułki antykoncepcyjne. Leczenie jest wyłącznie objawowe (krople, żele). Zaleca się także ograniczenie pracy przy komputerze oraz rzucenie palenia/nieprzebywanie w zadymionych pomieszczeniach.

Nie ma możliwości całkowitego wyleczenia zespołu suchego oka. Objawy choroby zazwyczaj utrzymują się przez całe życie. Wyjątek stanowi tzw. wtórny zespół suchego oka, związany ze stosowaniem leków, którego objawy mogą się cofnąć lub ulec osłabieniu po ich odstawieniu.

ZWYRODNIENIE/DEGENERACJA PLAMKI ŻÓŁTEJ (AMD – age-related macular degeneration)

Choroba degeneracyjna siatkówki dotykająca głównie osoby po 50. roku życia. Dokładne przyczyny zwyrodnienia plamki żółtej nie są znane. Plamka żółta to ta część siatkówki, który odpowiada za widzenie środka obrazu bez zniekształceń. Ma średnicę zaledwie 5-6 milimetrów. Umożliwia widzenie centralne, czyli takie, które pozwala nam na czytanie, pisanie czy rozróżnianie szczegółów i barw.

Podstawowym czynnikiem ryzyka jest wiek, wśród pozostałych wymienia się:

• palenie papierosów,
• niewłaściwą dietę (niedobór antyoksydantów, na przykład witaminy C czy E),
• dolegliwości układu sercowo-naczyniowego,
• otyłość,
• wieloletnią ekspozycję na ostre światło.

Początkowo AMD może przebiegać bezobjawowo, potem pojawiają się:

• widzenie linii prostych jako falistych, zniekształconych,
• nasilające się problemy z czytaniem,
• słabsze rozpoznawanie barw,
• kłopoty z dostrzeganiem szczegółów.

W zależności od postaci leczenie AMD przebiega inaczej.