Leczenie zaćmy
Choć najczęściej kojarzymy zaćmę (łac. cataracta) z podeszłym wiekiem pacjenta, może się ona pojawić także u dzieci.
Zaćma wrodzona pojawia się już w momencie narodzin, może też rozwijać się u dzieci w pierwszych latach życia. Powstaje w wyniku aberracji metabolicznych (np. galaktozemia) lub chromosomalnych (np. zespół Downa), wad rozwojowych gałki ocznej (brak tęczówki, małoocze, retinopatia wcześniacza i inne), uwarunkowań dziedzicznych, zakażeń wewnątrzmacicznych (np. kiedy ciężarna zachoruje na różyczkę, żółtaczkę, toksoplazmozę, opryszczkę a nawet grypę).
Kataraktę wrodzoną spowodować może także narażenie płodu na działanie niektórych leków w łonie matki (np. kortykosteroidów czy sulfonamidów). Może ona nie dawać żadnych spektakularnych objawów, ale czasem zauważyć można u dziecka białą źrenicę (łac. leucocoria).
Leukokoria, zwana też kocim okiem lub białym refleksem źrenicznym, może pojawić się nie tylko w przebiegu zaćmy wrodzonej całkowitej, ale też w przebiegu innych chorób oczu, np. nowotworu zwanego siatkówczakiem, dlatego jej zauważenie wymaga bezwzględnej konsultacji okulistycznej. Inne symptomy sugerujące istnienie zaćmy wrodzonej to odruch palcowo-oczny Franceschettiego, czyli tendencja do częstego uciskania oka piąstką lub paluszkami oraz przykładania przedmiotów do oka – z uwagi na kłopoty z ostrym widzeniem.
Zaćma wrodzona może ujawnić się od razu po urodzeniu, ale może też dopiero w wieku szkolnym. Leczy się ją wyłącznie operacyjnie – im szybciej, tym lepiej.
Zaćma wrodzona (cataracta congenita)
Zaćma wrodzona (cataracta congenita) może przybrać postać:
- zaćmy warstwowej, okołojądrowa (cataracta zonularis, perinuclearis) – to najczęściej spotykany przypadek katarakty wrodzonej, upośledzenie widzenia jest tylko częściowe, zaćmienie jest mniej wysycone w centrum
- zaćmy jądrowej (cataracta nuclearis) – zaćmienie ulokowane jest w centrum soczewki
- zaćmy całkowita (cataracta totalis) – powoduje wtórne niedowidzenie, zeza i oczopląs
- zaćmy torebkowej przedniej i tylnej (cataracta capsularis anterior et posterior)
- zaćmy biegunowej przedniej lub tylnej (cataracta polaris anterior velet posterior)
- zaćma błoniastej (cataracta membranacea)
Zaćma powikłana (łac. cataracta complicata)
Pojawia się jako powikłanie po innych przewlekłych chorobach oczu (np. jaskra, odwarstwienie siatkówki, retinopatia barwnikowa, stany zapalne, duża krótkowzroczność) albo chorobach ogólnoustrojowych (np. cukrzycy, niedoczynności przytarczyc). Zaćmą powikłaną nazwiemy także zaćmę polekową, powstającą wskutek niekorzystnego oddziaływania niektórych leków, np. sterydów, które stosuje się m. in. w astmie i Reumatoidalnym Zapaleniu Stawów czy Chorobie Leśniewskiego-Crohna.
Zaćma nabyta/degeneracyjna (łac. cataracta acquisita)
Tym mianem określa się zmętnienie soczewki oka pojawiające się wraz z wiekiem i wiążące się ze starzeniem organizmu i towarzyszącymi temu zaburzeniami metabolicznymi – stąd popularne określenie zaćma starcza. Na podstawie stopnia zmętnienia soczewki dzielimy zaćmę nabytą na zaćmę początkowa (cataracta incipiens) – kiedy występuje jedynie zmętnienie na obwodzie soczewki i na zaćmę dojrzałą (cataracta matura) – gdy zamglenie soczewki jest już całkowite. Między tymi dwoma granicznymi etapami są jeszcze etapy pośrednie: zaćma zaawansowana i niedojrzała. Z kolei zaćma przejrzała to już stadium, w którym włókna soczewki ulegają stopniowemu upłynnianiu, powodując przesunięcie się jądra soczewki w dół, co w dalszej kolejności może prowadzić do nieodwracalnej ślepoty.
Ze względu na lokalizację zmętnienia w soczewce, wyróżniamy kilka rodzajów zaćmy starczej:
- zaćma korowa – zmętnienie zlokalizowane jest w powierzchniowych warstwach soczewki; zaburzeniom ostrości wzroku może towarzyszyć podwójne widzenie,
- zaćma podtorebkowa czaszowata – zmętnienie lokalizuje się w tylnej torebce soczewki, rozwija się powoli, ale często towarzyszy jej rozszczepienie światła i związane z tym olśnienie utrudniające wykonywanie pewnych czynności,
- zaćma jądrowa – zmętnienie zlokalizowane jest w jądrze soczewki i prowadzi do krótkowzroczności.
Objawy zaćmy nabytej
Zaćma starcza pojawia się około 50. roku życia i początkowo może być dla pacjenta niezauważalna – zwłaszcza jeśli ma on już jakąś wadę wzroku. Co powinno zaniepokoić?
- pogorszenie widzenia na odległość
- problem z postrzeganiem oraz rozróżnianiem barw
- lepsze widzenie w pochmurne dni
- widzenie przedmiotów „jak przez brudną szybę”
- pogorszenie się samoobsługi w związku z zaburzeniami widzenia
Żeby zdiagnozować zaćmę nie wystarczy zwykłe badanie ostrości wzroku. Lekarz musi wykonać oftalmoskopię, czyli wziernikowanie dna oka. To badanie nieinwazyjne za pomocą specjalnego wziernika okulistycznego, który umożliwia dokładne sprawdzenie zmian widocznych w dnie oka. Równie ważne jest przeprowadzenie biomikroskopii, czyli badania w lampie szczelinowej. Badanie musi być poprzedzone podaniem leku rozszerzającego źrenicę.
Leczenie zaćmy nabytej
W początkowym stadium zaćmy można podawać leki w postaci kropli, ale ich działanie nie zawsze przynosi pożądany skutek. Właściwie jedynym skutecznym sposobem wyeliminowania zaćmy starczej jest operacja jej usunięcia. Jeszcze do niedawna operowano jedynie zaćmę dojrzałą, obecnie okuliści stoją na stanowisku, że operacja zaćmy jest wskazana nawet w stadium początkowym, jeśli tylko upośledzenie widzenia jest na tyle duże, że utrudnia codzienne funkcjonowanie.
Fakoemulsyfikcja zaćmy – metoda polegająca na usunięciu zaćmy za pomocą ultradźwiękowej końcówki i wszczepieniu sztucznej soczewki wewnątrzgałkowej. Zabieg wykonuje się w znieczuleniu powierzchniowym aplikowanym w postaci żelu lub kropli do worka spojówkowego. Na miejsce usuniętej soczewki wkłada się nową – elastyczną, zwijalną, akrylową, która sama rozwija się w torebce naturalnej soczewki i osadza we właściwym miejscu w gałce ocznej. Nacięcie jest minimalne (od 1,5 do 3 mm). Mamy wiele typów soczewek, które mogą przy okazji skorygować wady wzroku takie jak krótkowzroczność, nadwzroczność, starczowzroczność czy astygmatyzm.
Operacja wysokoprecyzyjnym laserem femtosekundowym – metoda polegająca na wykonaniu mikronacięć (tzw. portów) w rogówce i usunięciu przez nie zmętniałej soczewki a następnie wprowadzeniu nowej. Zabieg trwa 10-15 minut.
UWAGA: Decyzję czy operacja zaćmy odbywa się w obu oczach podczas jednego zabiegu, czy pomiędzy zabiegiem na jednym a drugim oku powinien minąć jakiś czas pozostawia się pacjentowi. Wszystkie za i przeciw należy omówić z lekarzem.
Jakich implantów używa się podczas operacji zaćmy?
Operacje zaćmy przy pomocy lasera femtosekundowego Ziemer Z 8!
Rekonwalescencja po operacji zaćmy
Zabieg usunięcia zaćmy nie jest skomplikowany, a najczęstsze powikłanie – przemieszczenie się nowo wszczepionej soczewki – nie jest efektem błędu w sztuce medycznej, a zbyt szybkiego powrotu pacjenta do normalnej codziennej aktywności. Zalecenia dla pacjenta po operacji zaćmy są następujące:
- Wskazane jest unikanie gwałtownych wstrząsów, wysiłku fizycznego i głębokiego pochylania przez około 2-3 miesiące po zabiegu.
- Konieczne są wizyty kontrolne, oraz stosowanie kropli antybiotykowo-steroidowych (mających na celu m.in. zmniejszenie ciśnienia wewnątrz oka) przez okres 3-4 tygodni.
- Ważne, żeby zakraplanie leków odbywało się prawidłowo: należy odciągnąć dolną powiekę, a wzrok skierować ku górze. Aplikacja powinna odbywać się, kiedy pacjent leży – po jej zakończeniu należy zamknąć powieki na około minutę.
- Rana pooperacyjna goi się około 6 tygodni. W tym czasie można mieć wrażenie obecności ciała obcego w oku, ale w żadnym wypadku nie należy oka trzeć ani uciskać.
Szacuje się, że powikłania po operacji zaćmy dotyczą jedynie 1-2% przypadków. Do najczęstszych należą krwotok do wnętrza gałki ocznej oraz bakteryjne zapalenie wewnątrzgałkowe.
W Polsce wykonuje się około 3 tyś. operacji zaćmy, w przeliczeniu na milion mieszkańców, a zdaniem WHO nieleczona zaćma jest jedną z najistotniejszych przyczyn odwracalnej utraty wzroku.
Zapisz się na niezobowiązująca wizytę i konsultację, na której dowiesz się, jak możemy poprawić Twój wzrok.