Niesamowite fakty dotyczące oczu

Strzec czegoś jak źrenicy oka, być czyimś oczkiem w głowie, mieć oczy szeroko otwarte albo mieć klapki na oczach… – frazeologizmów, w których rolę główną gra oko jest w języku polskim co nie miara. Trudno się dziwić: oko to, zaraz po mózgu, najbardziej skomplikowany narząd ludzkiego ciała, którego – ze względu na ogromną liczbę połączeń nerwowych, które trzeba by odtworzyć – wciąż nie umiemy przeszczepiać. 

Oto garść ciekawostek na temat naszych oczu, które, jak mawiamy, są zwierciadłem duszy…

Najważniejsze jest niewidoczne dla oczu…

Zacznijmy od faktu oczywistego: to nie oczy widzą, to widzi nasz mózg. Oczy są tylko receptorami fal elektromagnetycznych widzialnego światła, które po przejściu przez układ optyczny tworzy na siatkówce obraz pomniejszony i odwrócony „do góry nogami”. To właśnie światłoczuła siatkówka przekształca energię świetlną w energię impulsów nerwowych, które wysyłane są do mózgu. Oczy dostarczają do mózgu informacje bodźcowe i to on dopiero łączy dwa obrazy w jeden, „odwraca” go, rejestruje i voilà: kotek, kwiatek, Mercedes-Benz. 

Co ciekawe, przychodzimy na świat z mózgiem, który musi wytrenować umiejętność “odwracania” rejestrowanego oczami obrazu, dlatego niemowlę dopiero po jakimś czasie zaczyna widzieć normalnie – na początku jego oczom, pardon, mózgowi jawi się świat postawiony na głowie. 

Siatkówka to niewyobrażalnie czuły element konstrukcji naszego oka. Umieszczone są na niej właściwe komórki wzrokowe, tzw. fotoreceptory, składające się z około 6 mln czopków i 120 mln pręcików, dzięki którym rozróżniamy 160 kolorów i 600 000 odcieni. Warto jednak wiedzieć, że ta ogromna liczba to jeszcze nie wszystkie barwy, jakie niesie ze sobą światło. Ludzkie oko postrzega barwy tylko w zakresie tzw. okna optycznego, czyli w przedziale długości fali elektromagnetycznej od ok. 380 nm (co odpowiada światłu o barwie fioletowej) do ok. 700 nm (co odpowiada światłu o barwie czerwonej). Podczerwień i ultrafiolet są dla nas niewidzialne. 

Największą czułością na światło i kolory cechuje się umieszczona centralnie na siatkówce plamka żółta, składająca się wyłącznie z czopków. 

Wiecie już dlaczego Mały Książę mówił, że najważniejsze jest niewidoczne dla oczu – prawdziwie widzi się tylko sercem. I mózgiem 😉

8 gramów, 24 milimetry 

Gałka oczna waży tylko 8 gramów, ale jest jednym z najważniejszych i najbardziej potrzebnych człowiekowi narządów. Z uwagi na jej szczególną rolę, natura zaopatrzyła nas w dwa narządy wzroku. Dostarczają one mózgowi aż 85% informacji o otoczeniu, do procesu analizy których angażowane jest ponad 10% wszystkich komórek nerwowych w mózgu. Dzięki temu, człowiek nie tylko patrzy, ale też rozumie to, co widzi.

Tylko 1/6 ludzkiej gałki ocznej jest odsłonięta, pozostała część osłonięta jest powiekami i tkwi bezpiecznie w oczodole. Gałka oczna ma kształt zbliżony do kuli o średnicy około 24 milimetrów. Wypełniona jest w większości tak zwanym ciałem szklistym, bezpostaciową substancją pod ciśnieniem, które umożliwia jej zachowanie kulistego kształtu.

Najlepszy aparat fotograficzny

Gdyby ludzkie oko było aparatem fotograficznym, miałoby 576 megapikseli. W porównaniu ze standardowym aparatem o rozdzielczości 24,2 megapiksela, oczy mogłyby wykonywać nieporównanie lepsze zdjęcia w wysokiej rozdzielczości i 3D, od tych, które kiedykolwiek widziałeś. Trudno się dziwić więc, że dla wielu ludzi możliwość zobaczenia czegoś na własne oczy jest taka ważna – żadna fotografia ani film nie są w stanie uchwycić przepięknych widoków (krajobrazów czy dzieł sztuki) tak, aby oddać ich urodę widzianą na żywo. 

Oczy niebieskie, życie królewskie

Ludzkie oko może rozróżnić więcej odcieni zieleni niż jakiegokolwiek innego koloru w widmie, ale zielony kolor tęczówki zdarza się u ludzi najrzadziej. O kolorze oczu decyduje zawartość melaniny w nabłonku tęczówki, zawartość melaniny w zrębie tęczówki i zagęszczenie komórek zrębu tęczówki – im mniej melaniny, tym bardziej przeziera kolagen, zabarwiający oczy na niebiesko.

Nasz kolor oczu jest cechą dziedziczną. Z ogromną liczbą możliwych kombinacji kolorów ludzkich oczu związane są trzy alternatywne formy tego samego genu: EYCL1, EYCL2 oraz EYCL3. Wszystkie one, odpowiadające za trzy fenotypowe kolory oczu (brązowy, zielony i niebieski) muszą określać ten sam kolor, aby kolor oczu był czysty. Jeśli tak nie jest, otrzymamy kolor mieszany np. piwny (brązowy + zielony) czy szary (niebieski + zielony).

Najbardziej powszechny jest brązowy kolor oczu (90%), niebieski jest na drugim miejscu (7%), a zielony jest najrzadszy (1%). Ok 2% populacji ma mieszany kolor oczu (piwny lub szary). 

Niekiedy trudno określić, jaki ktoś ma kolor oczu – zmienia się on nieznacznie wraz z oświetleniem. Zdarzają się także oczy różnokolorowe, czyli sytuacja, w której jedno oko jest innego koloru, a drugie innego. Przypadłość ta nosi nazwę heterochromii i dotyka ok. 1% populacji. 

Tytułowe oczy niebieskie niekoniecznie jednak gwarantują królewską jakość życia. Osoby o tym kolorze tęczówek najczęściej mają bardzo jasną karnację skłonną do oparzeń słonecznych i są bardziej narażone na powstawanie czerniaka (nowotworu skóry). 

Przemrugać 10% życia

Mruganie, czynność, polegająca na błyskawicznym zamykaniu oka, która trwa od 100 do 150 milisekund, zajmuje nam ponoć aż 10% życia! W ciągu jednej minuty, dorośli mrugają od 12 do 17 razy natomiast noworodki tylko od  1 do 4 razy. Dzięki mruganiu oko zostaje nawilżone tzw. filmem łzowym, czyli po prostu łzami, które mają właściwości nawilżające i bakteriobójcze. Zaburzenia w wydzielaniu filmu łzowego leżą u źródeł zaburzenia zwanego Zespołem Suchego Oka (ZSO), o którym więcej przeczytacie tutaj https://swisslaser.pl/blog/zespol-suchego-oka-przyczyny-objawy-diagnostyka-i-leczenie/

Mruganie jest spontaniczne i nieświadome. Oko reaguje w ten sposób także na wszelkie podrażnienia, np. gdy wieje silny wiatr i niesie ze sobą piasek czy pył, jest zbyt ostre światło czy oko jest zmęczone zbyt długim wpatrywaniem się telewizor albo monitor komputera. 

Skan tęczówki niczym odcisk palca

Odcisk palca ma 40 unikalnych cech, a tęczówka człowieka ma ich aż 256, dlatego właśnie skany oczu są coraz częściej wykorzystywane do celów bezpieczeństwa. Tak, to już nie science fiction. Skaner tęczówki możecie znaleźć choćby w smartfonach. Wzór, w jaki układają się barwne plamy w tęczówce ludzkiego oka jest niezmienny w czasie, dzięki czemu, tęczówka może pełnić rolę zabezpieczenia biometrycznego.