Niedowidzenie (amblyopia) – przyczyny

Amblyopia jest obniżeniem ostrości wzroku w jednym oku – rzadziej w obu oczach – mimo braku zmian patologicznych w gałce ocznej i drodze wzrokowej oraz przy optymalnej korekcji. 

Amblyopia rzadziej związana jest z chorobami rogówki, wrodzoną zaćmą czy urazami oka, częściej pojawia się w następstwie zeza i anizometropii (różnowzroczności – zwłaszcza w przypadku wady zwanej nadwzrocznością, bądź, potocznie, dalekowzrocznością). Rejestruje się wtedy błędy we współpracy na linii mózg – oczy: mózg faworyzuje tylko jedno z nich, a oczy, zamiast współdziałać, zaczynają konkurować, co sprawia, że jedno z nich staje się słabsze (“leniwe”). Upraszczając: mamy do czynienia z sytuacją, w której jedno z oczu nie włącza się w proces widzenia. 

Niedowidzenia nie da się skorygować poprzez dobranie okularów, soczewek kontaktowych, przez mrużenie oczu czy poprawę warunków oświetleniowych. Laserowa korekcja wad wzroku także poprawi “jedynie” działanie oka – nie poprawi jednak pracy mózgu, którego współpraca z aparatem optycznym jest nieodzowna w procesie prawidłowego widzenia. 

Niedowidzenie z powodu zeza

Niedowidzenie spowodowane zezem to sytuacja, w której wrażenia z oka prowadzącego (niezezującego) dominują nad wrażeniami pochodzącymi z oka zezującego.

Brak równowagi mięśniowej, dotyczący mięśni okoruchowych zwykle prowadzi do zeza, natomiast ustawienie oka w pozycji nieprawidłowej sprawia, że obraz powstaje w oku nie w centralnym miejscu siatkówki, a bardziej peryferyjnie – na terenie, na którym gęstość fotoreceptorów jest znacznie mniejsza. Mózg zapamiętuje, utrwala ten niedoskonały obraz i nawet, kiedy zez zostanie wyleczony, ów zapamiętany przez mózg obraz jawi się nam jako jedyny możliwy. 

Niedowidzenie a różnowzroczność 

Niedowidzenie w różnowzroczności bierze się stąd, że jedno z oczu, przez pewien czas działało za dwoje, podczas gdy oko drugie nie podejmowało wysiłku, żeby widzieć tak dobrze, jak to możliwe. I znów: mózg zapamiętuje ten gorszy obraz i nawet kiedy oko zostaje skorygowane i nie ma żadnych obiektywnych przeszkód uniemożliwiających mu optymalne widzenie, nie zobaczymy obrazu prawidłowo. Dlaczego? Dzieje się tak  z powodu niewłaściwego przetwarzania go przez mózg. Dobry obraz widoczny jest tylko na poziomie siatkówki. 

Niedowidzenie a astygmatyzm

Przyczyną niedowidzenia może być także astygmatyzm – np.u dziecka może powstać niedowidzenie w obu oczach ze względu na brak obcowania z idealnym obrazem siatkówkowym. 

Niedowidzenie z powodu przeszkody w widzeniu

Przez przeszkodę w widzeniu należy rozumieć przeszkodę w obrębie samej gałki ocznej – zaćmę wrodzoną czy guzy wewnątrz gałki ocznej. Bariery te uniemożliwiają dopływ wystarczającej ilości światła do siatkówki. Mózg, który nie może otrzymać prawidłowego bodźca, nie nauczy się odpowiedniej na ten bodziec reakcji.

W przypadku przeszkody w widzeniu nie mamy możliwości, by droga wzrokowa rozwinęła się prawidłowo pomiędzy siatkówką a korą wzrokową w mózgu.

Nawet jeśli się tę przeszkodę usunie i nastąpi to we wczesnym dzieciństwie, konieczne jest wdrożenie terapii i ćwiczeń pleoptycznych, ortoptycznych, okulomotorycznych, wspomagających kolejne etapy widzenia obuocznego, a także treningu konwergencji i akomodacji.