Najnowocześniejsze implanty soczewkowe w chirurgii zaćmy – zalety, wady, perspektywy

Klienci prywatnych klinik okulistycznych mają do wyboru najnowocześniejsze implanty (sztuczne soczewki). Soczewki z grupy Premium odpowiadają na potrzeby coraz bardziej wymagających pacjentów, gwarantując doskonałą jakości życia i ostrości wzroku po operacji zaćmy – także bez konieczności używania dodatkowych okularów. Implanty Premium pozwalają dodatkowo na:

• korekcję astygmatyzmu (soczewki toryczne)
• korekcję starczowzroczności (soczewki multifokalne, czyli wieloogniskowe)
• poprawę widzenia kontrastowego (soczewki asferyczne)
• profilaktykę zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem – AMD (soczewki z filtrem UV oraz filtrem światła niebieskiego)

Wprowadzenie precyzyjnych metod kalkulacyjnych mocy sztucznej soczewki wszczepialnej oraz nowe rozwiązania w konstrukcji soczewek sprawiły, że obecnie efekty stosowania implantów torycznych oraz wieloogniskowych są tak dobre, jak jeszcze nigdy w historii chirurgii zaćmy nie były, choć specjaliści nie ustają w poszukiwaniu nowych i doskonaleniu istniejących już rozwiązań.  

Przyjrzyjmy się najbardziej zaawansowanym implantom, stosowanym w chirurgii zaćmy. Jak wszystkie rozwiązania stosowane w branży okulistycznej, mają one swoje wady i zalety. 

Soczewki toryczne

Soczewki toryczne, czyli cylindryczne, stosuje się do korekcji astygmatyzmu – zarówno u pacjentów zakwalifikowanych do wymiany soczewki w celach refrakcyjnych, jak i u pacjentów operowanych z powodu zaćmy. 

O tym jak uciążliwy oraz jak trudny w leczeniu bywa astygmatyzm, pisaliśmy szerzej tutaj https://swisslaser.pl/blog/astygmatyzm/ . Teraz postaramy się odpowiedzieć na pytanie, dlaczego wszczepienie soczewki torycznej jest tak korzystne dla pacjenta. 

Osoby, które borykają się z astygmatyzmem, często mają problem z doborem okularów i soczewek kontaktowych. Jeżeli wartości astygmatyzmu są większe niż 0,5 dioptrii cylindrycznej (wg innej koncepcji – większe od 1 dioptrii) mogą istotnie pogarszać ostrość wzroku. Szacuje się, że ok. 35% pacjentów wymaga wtedy korekcji soczewkami torycznymi – czy to w okularach, w postaci soczewek kontaktowych czy też sztucznych soczewek wszczepialnych. Należy jednak mieć świadomość, że osoby, które nigdy nie stosowały korekcji cylindrycznej z powodu trudności w doborze szkieł lub ich złej tolerancji, również mogą mieć problemy z przyzwyczajeniem się do soczewek torycznych wewnątrzgałkowych. 

Natomiast ci astygmatycy, których oczy do cylindrów przywykły, powinni wiedzieć, że sztuczne soczewki toryczne są stosowane do korekcji astygmatyzmu regularnego od 0,5 dioptrii do 20,0 dioptrii, a pacjenci nie potrzebują czasu aby się do nich przyzwyczaić: efekt poprawy ostrości wzroku jest natychmiastowy i trwały. Soczewki toryczne poleca się szczególnie pacjentom, u których zdiagnozowano różnowzroczność z wysokim astygmatyzmem w jednym oku, i co się z tym wiąże – trudnością z doborem właściwej korekcji okularowej. Astygmatycy operowani z powodu zaćmy także uzyskują znakomitą ostrość wzroku, lepszą niż kiedykolwiek w przeszłości przed wystąpieniem zaćmy. 

Korekcja toryczna w implantach może być zastosowana zarówno w soczewkach jednoogniskowych, jak i wieloogniskowych.

Soczewki multifokalne (wieloogniskowe)

Wszczepienie soczewki jednoogniskowej zawsze skutkuje tym, że oko traci zdolność akomodacji, co dla osób operowanych z powodu zaćmy wiąże się z koniecznością noszenia okularów do bliży, bądź do dali – wybór należy do pacjenta. 

Wszczepienie soczewki wieloogniskowej uwalnia pacjenta od konieczności stosowania okularów. Możliwość uzyskanie efektu pseudoakomodacji dzięki soczewkom multifokalnym pojawiła się dopiero  w latach ‘80 XX wieku. Zastosowano wówczas nowe technologie w konstrukcji soczewek, wykorzystujące znane w fizyce optycznej zjawiska refrakcji (załamania) światła, potem – dyfrakcji (rozproszenia) światła, rerfakcyjno-dyfrakcyjnej (pseudoakomodacyjnej), a na koniec soczewki z konstrukcją umożliwiającą zmianę jej położenia w gałce ocznej, czyli soczewki akomodacyjnej. Ten ostatni rodzaj soczewek, naśladujący naturalną soczewkę nie zawsze jest tak skuteczny, jak byśmy sobie tego życzyli. Zresztą pozostałe dwa rodzaje soczewek multifokalnych także mają swoje wady. Jakie?

Soczewki refrakcyjne

Wykorzystują zjawisko refrakcji, polegające na załamaniu światła po przejściu przez ośrodek optyczny. Do istotnych wad soczewek refrakcyjnych zalicza się:

• wzrost aberracji wyższego rzędu i niepożądane zjawiska fotooptyczne typu glare i halo, nasilające się zwłaszcza w warunkach skotopowych (czyli w nocy)
• ostrość widzenia i czułość kontrastu w soczewkach strefowych zależne od szerokości źrenic (może to powodować m.in. trudności podczas prowadzenia samochodu nocą)

Soczewki dyfrakcyjne

Wykorzystano w nich zjawisko dyfrakcji światła, polegające na ugięciu promieni świetlnych przechodzących przez szczeliny o średnicy porównywalnej z długością fali świetlnej. Po przejściu promieni przez siatkę dyfrakcyjną ulegają one ugięciu, a następnie interferencji, tworząc dodatkowe czoło fali, a tym samym nowy obraz. Dzięki temu na siatkówce w tym samym czasie powstają dwa obrazy – do dali i bliży – a nasze oko, “w porozumieniu” z mózgiem, dokonuje wyboru: stawia na jeden ostry obraz i tłumiąc pozostałe fale. Do istotnych wad soczewek dyfrakcyjnych zalicza się:

• stosunkowo długi czas potrzebny na neuroadaptację (nawet do 3 miesięcy)
• niewielka utrata czułości kontrastu wynikająca z podziału wiązki światła i rozproszenia części energii

Soczewki pseudoakomodacyjne (refrakcyjno-dyfrakcyjne)

To model łączący zalety soczewek dyfrakcyjnych i refrakcyjnych. Zbudowane są z centralnej strefy dyfrakcyjnej, umożliwiającej widzenie do dali i bliży, oraz obwodowej refrakcyjnej z mocą łamiącą do dali. Schodkowa zmiana grubości (apodyzacja) w centralnej części soczewki polega na stopniowej zmianie właściwości stref dyfrakcji w celu utworzenia łagodnego przejścia strefy dyfrakcyjnej w refrakcyjną. To właśnie apodyzacja pozwala na zmniejszenie niepożądanych zjawisk optycznych i poprawienie komfortu widzenia niezależnie od warunków oświetlenia i szerokości źrenicy. W najnowszych konstrukcjach soczewek refrakcyjno-dyfrakcyjnych zastosowano opcjonalnie mniejszy dodatek do bliży poprawiający ostrość wzroku do odległości pośrednich. Możliwość dodatkowej zmiany toryczności tylnej powierzchni soczewki peudoakomodacyjnej to dodatkowa szansa korekcji współistniejącego astygmatyzmu rogówkowego. 

Soczewki akomodacyjne 

W przypadku soczewki akomodacyjnej obraz powstaje poprzez refrakcję światła na soczewce zmieniającej swe położenie w oku albo kształt podczas pracy mięśnia rzęskowego lub z wykorzystaniem energii elektrycznej.

Soczewki akomodacyjne budzą duże nadzieje, ale ich istotną wadę stanowi nie tylko ograniczenie stosowania u osób starszych – bez jakiejkolwiek resztkowej zdolności akomodacyjnej mięśnia rzęskowego – ale także u pacjentów z teoretycznie sprawnym mechanizmem akomodacji. Po implantacji duża część z nich wymaga niewielkiej dodatkowej korekcji do bliży, szczególnie przy wykonywaniu precyzyjnych czynności.

Soczewki akomodacyjne to prawdziwe cud techniki. Przyjrzyjmy się, w jaki sposób działają opracowane dotychczas modele:

• Tetraflex (Lenstec) wykorzystuje zmiany napięcia mięśnia rzęskowego (wykonuje pewien zakres ruchu, ale nie pozwala on na zapewnienie pełnej ostrości do bliży).
• Crystalens™ (Baush&Lomb) działa na takiej samej zasadzie jak Tetraflex, dodatkowo została wyposażona w część refrakcyjną, co zapewnia większą skuteczność w uzyskiwaniu dobrej ostrości do bliży.
• Synchrony ma dwie części optyczne połączone są mechanizmem sprężynowym: kiedy ciało rzęskowe jest rozkurczone, części optyczne pozostają blisko siebie i w tym położeniu soczewka przystosowana jest do widzenia przedmiotów odległych. W czasie skurczu ciała rzęskowego przednia część optyczna przesuwa się do przodu, zmieniając ognisko najpierw do odległości pośrednich a następnie do bliży.
• FluidVision nadal pozostaje w fazie badań klinicznych. W obwodowej części haptycznej zgromadzony jest płyn, który w czasie wysiłku akomodacyjnego jest przesuwany do części centralnej, zmieniając krzywiznę przedniej części optycznej i przystosowując moc optyczną do widzenia przedmiotów znajdujących się blisko.
• DynaCurve (NuLens Ltd., Herzliya Pituah, Israel) jest soczewką wszczepianą pomiędzy tęczówkę a torebkę soczewki. Siła ciała rzęskowego przesuwa tłok znajdujący się z tyłu soczewki, który przesuwa żel przez środkowy otwór zmieniając jej właściwości optyczne.
• Sapphire AutoFocal IOL (Elenza) w części optycznej zawiera elektro-aktywny element, który zapewnia automatyczną zmianę mocy ogniskowej. Zmiana mocy ogniskowej ma odbywać się w ciągu milisekund, aby zapewnić wrażenie utrzymywania stałej ostrości widzenia bez względu na odległość roboczą czy warunki oświetlenia.  Soczewka zasilana jest przez mikrobaterię o żywotności  ponad 50 lat cyklicznego ładowania.

Soczewki asferyczne 

Soczewki asferyczne pozwalają na redukcję aberracji sferycznych odczuwanych przez pacjenta jako efekt aureoli wokół źródeł światła bądź zamazanie obrazu. Zjawiska te nasilają się warunkach złego oświetlenia, kiedy źrenica rozszerza się w naturalny sposób. Poziom aberracji sferycznych w soczewkach jest różny. W soczewce AcrySof IQ jest na poziomie -0,2 mikrona, a więc podobnym jak w naturalnej soczewce ludzkiej. 

Soczewki z filtrem UV oraz filtrem światła niebieskiego

Wszystkie opisane wyżej rodzaje soczewek mogą mieć filtr UV i/oraz światła niebieskiego. Filtry te eliminują szkodliwą część wiązki światła i wpływają ochronnie na nabłonek barwnikowy siatkówki, zmniejszając ryzyko rozwoju zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem. Badania dowodzą, że stosowanie soczewek z filtrami zmniejszają ryzyko zachorowania na czerniaka błony naczyniowej.