Co to jest katarakta? Przyczyny, objawy i metody leczenia zaćmy

Zaćma, zwana również kataraktą, to schorzenie oka polegające na częściowym lub całkowitym zmętnieniu naturalnej soczewki oka. Jest to jedna z najczęstszych przyczyn pogorszenia wzroku u osób po 60. roku życia, ale może również występować u młodszych pacjentów. Na szczęście, dzięki nowoczesnym metodom leczenia chirurgicznego, zaćma jest w pełni wyleczalna, a zabieg jej usunięcia należy do najbezpieczniejszych i najskuteczniejszych procedur chirurgicznych w medycynie.

Czego dowiesz się z poniższego tekstu?

• Jak rozpoznać, że to może być zaćma? Charakterystyczne objawy to pogorszenie ostrości wzroku, problemy z widzeniem w nocy oraz zwiększona wrażliwość na światło.
• Co powoduje rozwój katarakty? Główne przyczyny to naturalny proces starzenia, choroby przewlekłe jak cukrzyca oraz długotrwała ekspozycja na promieniowanie UV.
• Czy zabieg usunięcia zaćmy jest skomplikowany? Nowoczesna fakoemulsyfikacja trwa tylko 15-20 minut, jest bezbolesna i ma skuteczność ponad 98%.
• Jak szybko wrócę do normalnego życia po operacji? Znaczna poprawa wzroku następuje już w pierwszych dniach, a pełny powrót do aktywności po 4-6 tygodniach.
• Kiedy konieczna jest operacja zaćmy? Zabieg jest wskazany, gdy pogorszenie wzroku utrudnia codzienne czynności jak czytanie, prowadzenie samochodu czy pracę.

Czym jest katarakta i jak wpływa na wzrok?

Aby zrozumieć istotę zaćmy, warto najpierw wyjaśnić, jak działa ludzkie oko. Naturalna soczewka oka, zwana również kryształkiem, to przezroczysta struktura o kształcie soczewki dwuwypukłej, znajdująca się za tęczówką. Jej główną funkcją jest skupienie promieni świetlnych na siatkówce, umożliwiając ostre widzenie na różne odległości.

Katarakta polega na zmętnieniu tej naturalnej soczewki, co można porównać do patrząca przez zaparowane lub zabrudzone szkło. W miarę postępu choroby, przezroczysta soczewka staje się coraz bardziej nieprzezroczysta, co utrudnia przedostawanie się światła do siatkówki i prowadzi do pogorszenia ostrości wzroku.

Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), zaćma jest odpowiedzialna za około 51% przypadków ślepoty na świecie, dotykając ponad 65 milionów ludzi globalnie. W Polsce rocznie wykonuje się około 200 000 zabiegów usunięcia zaćmy, co czyni tę procedurę jedną z najczęściej wykonywanych operacji okulistycznych.

Rodzaje katarakty w zależności od lokalizacji

W zależności od tego, która część soczewki ulega zmętnieniu, wyróżniamy następujące rodzaje zaćmy:

Zaćma jądrowa – najczęstszy typ u osób starszych, obejmuje centralne partie soczewki (jądro). Charakteryzuje się stopniowym żółknięciem i twardnieniem centralnej części soczewki, co prowadzi do tzw. „krótkowzroczności starzenia” – pacjenci czasami mogą lepiej widzieć z bliska bez okularów.

Zaćma korowa – dotyczy zewnętrznych warstw soczewki (kory). Tworzy charakterystyczne promieniujące zmętnienia przypominające szprychy koła, które stopniowo rozprzestrzeniają się ku centrum soczewki.

Zaćma podtorebkowa tylna – występuje w tylnej części soczewki, tuż pod jej torebką. Ten typ zaćmy szczególnie wpływa na widzenie w jasnym świetle oraz czytanie z bliska.

Zaćma wrodzona – występuje od urodzenia lub rozwija się we wczesnym dzieciństwie, może być spowodowana czynnikami genetycznymi lub infekcjami przebytymi przez matkę w czasie ciąży.

Objawy katarakty – kiedy zwrócić się do okulisty

Zaćma rozwija się zwykle powoli, przez lata, dlatego pacjenci często nie zdają sobie sprawy z postępującego pogorszenia wzroku. Charakterystyczne objawy to:

Wczesne objawy zaćmy:

• Stopniowe pogorszenie ostrości wzroku, szczególnie widzenia do dali
• Zwiększona wrażliwość na światło i olśnienia
• Trudności z jazdą samochodem w nocy z powodu oreoli wokół świateł
• Widzenie „przez mgłę” lub jakby przez zaparowane szkło
• Zmiany w percepcji kolorów – barwy wydają się mniej żywe, żółtawe

Objawy zaawansowanej zaćmy:

• Znaczne pogorszenie ostrości wzroku mimo korekcji okularowej
• Problemy z wykonywaniem codziennych czynności: czytaniem, gotowaniem, szyciu
• Występowanie podwójnego widzenia w jednym oku
• Częste zmiany w mocy okularów
• W skrajnych przypadkach – widzenie tylko kontrastów świateł i cieni

Ważne jest, aby nie bagatelizować tych objawów i zgłosić się na badanie okulistyczne, gdy tylko się pojawią. Wczesna diagnoza pozwala na lepsze zaplanowanie leczenia i uniknięcie powikłań.

Przyczyny powstawania katarakty

Czynniki wieku i procesy naturalne

Najczęstszą przyczyną zaćmy jest naturalny proces starzenia się soczewki. Po 40. roku życia soczewka zaczyna tracić elastyczność i przezroczystość z powodu gromadzenia się zmiennych białek i zmniejszenia zawartości wody. Według badań epidemiologicznych:

• Po 60. roku życia około 50% ludzi ma pewien stopień zaćmy
• Po 75. roku życia odsetek ten wzrasta do 80%
• Po 85. roku życia prawie wszyscy mają klinicznie istotną zaćmę

Choroby przewlekłe i stany patologiczne

Niektóre schorzenia znacząco przyspieszają rozwój zaćmy:

• Cukrzyca – prowadzi do gromadzenia się glukozy w soczewce i jej zmętnień
• Zapalenia wewnętrzne oka (zapalenie błony naczyniowej)
• Wysokie nadciśnienie oczne i jaskra
• Ciężka krótkowzroczność (powyżej -6 dioptrii)
• Atopowe zapalenie skóry i inne choroby autoimmunologiczne

Czynniki środowiskowe i styl życia

• Długotrwała ekspozycja na promieniowanie UV – osoby pracujące na zewnątrz mają wyższe ryzyko
• Palenie tytoniu – podwaja ryzyko rozwoju zaćmy
• Nadużywanie alkoholu – może przyspieszyć procesy degeneracyjne
• Niedobory żywieniowe – szczególnie witamin C, E oraz antyoksydantów
• Urazy mechaniczne oka – mogą prowadzić do zaćmy pourazowej

Leki i substancje chemiczne

Długotrwałe stosowanie niektórych leków może zwiększyć ryzyko zaćmy:

• Kortykosteroidy (szczególnie w kroplach do oczu)
• Niektóre leki przeciwpsychotyczne
• Chemioterapeutyki
• Leki przeciwmalaryczne

Diagnostyka zaćmy w Klinice SwissLaser

W Klinice SwissLaser pod kierownictwem dr. Victora Derhartuniana przeprowadzamy kompleksową diagnostykę zaćmy przy użyciu najnowoczesniejszego sprzętu diagnostycznego. Jako Centrum Referencyjne firmy SCHWIND eye-tech-solutions dysponujemy zaawansowanymi technologiami umożliwiającymi precyzyjną ocenę stanu soczewki i całego oka.

Nowoczesne metody leczenia katarakty

Kiedy konieczne jest leczenie chirurgiczne?

Decyzja o zabiegu usunięcia zaćmy powinna być podejmowana indywidualnie, w zależności od stopnia zaawansowania zmętnień oraz ich wpływu na jakość życia pacjenta. Współczesne wytyczne okulistyczne nie określają sztywnych kryteriów ostrości wzroku, ale koncentrują się na subiektywnych dolegliwościach pacjenta.

Wskazania do zabiegu:

• Pogorszenie ostrości wzroku utrudniające wykonywanie codziennych czynności
• Problemy z prowadzeniem samochodu, szczególnie w nocy
• Trudności w pracy wymagającej precyzyjnego widzenia
• Ograniczenia w hobby i aktywnościach rekreacyjnych
• Zaćma uniemożliwiająca badanie i leczenie chorób siatkówki

Rodzaje soczewek wewnątrzocznych (IOL)

Jedną z najważniejszych decyzji podczas zabiegu zaćmy jest wybór odpowiedniej soczewki wewnątrzocznej (IOL), która zastąpi naturalną soczewkę oka. W Klinice SwissLaser oferujemy pełen wybór najnowocześniejszych soczewek dostosowanych do indywidualnych potrzeb pacjenta.

Soczewki jednoogniskowe (monofokalne)

• Zapewniają ostre widzenie na jedną odległość (do dali lub z bliska)
• Najczęściej pacjenci wybierają korekcję do dali i używają okularów do czytania
• Charakteryzują się doskonałą jakością widzenia i najmniejszym ryzykiem powikłań optycznych
• Zalecane dla osób o wysokich wymaganiach dotyczących jakości widzenia do dali

Soczewki toryczne

• Przeznaczone dla pacjentów z astygmatyzmem rogówkowym
• Korygują jednocześnie zaćmę i astygmatyzm, eliminując potrzebę noszenia okularów do dali
• Wymagają precyzyjnego pozycjonowania podczas zabiegu
• Skuteczność korekcji astygmatyzmu wynosi około 95%

Soczewki wieloogniskowe (multifokalne)

• Umożliwiają ostre widzenie na kilka odległości jednocześnie
• Znacząco zmniejszają zależność od okularów w codziennych czynnościach
• Około 90% pacjentów może funkcjonować bez okularów do większości zadań
• Mogą powodować nieznaczne efekty optyczne (halo, olśnienia) szczególnie w pierwszych tygodniach

Soczewki z rozszerzoną głębią ostrości (EDOF)

• Nowoczesna technologia zapewniająca płynne przejście ostrości od dali do średnich odległości
• Minimalizują efekty optyczne charakterystyczne dla soczewek wieloogniskowych
• Idealne dla osób aktywnych zawodowo, szczególnie pracujących przy komputerze
• Mogą wymagać okularów do bardzo drobnych prac z bliska

Soczewki z filtrem światła niebieskiego

• Chronią siatkówkę przed szkodliwym promieniowaniem niebieskim
• Szczególnie zalecane dla osób narażonych na długotrwałą pracę przy ekranach
• Mogą nieznacznie wpływać na percepcję kolorów w pierwszym okresie po zabiegu

Kto może skorzystać z zabiegu usunięcia zaćmy?

Kandydaci idealni do zabiegu:

• Osoby z potwierdzoną zaćmą wpływającą na jakość życia
• Pacjenci z realistycznymi oczekiwaniami co do wyników zabiegu
• Osoby w dobrym stanie ogólnym zdrowia
• Pacjenci motywowani do przestrzegania zaleceń pooperacyjnych

Względne przeciwwskazania:

• Aktywne zapalenia wewnątrzoczne
• Niekontrolowana jaskra
• Poważne schorzenia siatkówki (mogą ograniczać poprawę wzroku)
• Nierealistyczne oczekiwania pacjenta

Szczególne rozważania:

• Pacjenci z cukrzycą – wymagają optymalnego wyrównania glikemii przed zabiegiem
• Osoby z chorobami autoimmunologicznymi – mogą wymagać modyfikacji leczenia immunosupresyjnego
• Pacjenci przyjmujący leki przeciwkrzepliwe – konsultacja z kardiologiem przed ewentualnym odstawieniem leków

Umów się na konsultację

Nie pozwól, aby zaćma ograniczała Twoją aktywność i radość z życia. W Klinice SwissLaser jesteśmy gotowi pomóc Ci odzyskać pełną ostrość wzroku i niezależność od okularów.

Skontaktuj się z nami:

• Telefon: +48 221 201 690 (Warszawa) lub +48 123 833 360 (Kraków)
• Email: info@swisslaser.pl

FAQ – Najczęściej zadawane pytania

Czy zabieg usunięcia zaćmy jest bolesny? Zabieg wykonywany jest w znieczuleniu miejscowym kroplowym i jest praktycznie bezbolesny. Pacjenci mogą odczuwać jedynie delikatny ucisk lub dyskomfort. Po zabiegu może wystąpić łagodny ból, który skutecznie łagodzą standardowe leki przeciwbólowe.

Jak długo trwa poprawa wzroku po zabiegu? Znaczną poprawę większość pacjentów odczuwa już następnego dnia po zabiegu. Ostateczna stabilizacja wzroku następuje po 4-6 tygodniach. W przypadku soczewek wieloogniskowych pełna adaptacja może trwać do 3 miesięcy.

Czy mogę operować oba oczy jednocześnie? Ze względów bezpieczeństwa zabiegi wykonuje się zazwyczaj osobno, z przerwą 1-2 tygodni między oczami. Pozwala to na obserwację procesu gojenia pierwszego oka przed operacją drugiego.

Czy po zabiegu będę musiał nosić okulary? Zależy to od typu implantowanej soczewki IOL. Soczewki jednoogniskowe zazwyczaj wymagają okularów do czytania, podczas gdy soczewki wieloogniskowe mogą zapewnić niezależność od okularów w większości sytuacji życiowych.

Czy istnieje ryzyko, że zaćma wróci po zabiegu? Zaćma nie może powrócić, ponieważ naturalna soczewka zostaje całkowicie usunięta. Jednak u około 20% pacjentów może wystąpić wtórna zaćma – zmętnienie tylnej torebki soczewki, które skutecznie leczy się ambulatoryjnie laserem YAG.

W jakim wieku można wykonać zabieg usunięcia zaćmy? Nie ma ograniczeń wiekowych dla zabiegu. Decyzja zależy od stopnia zaawansowania zaćmy i jej wpływu na jakość życia pacjenta. Zabiegi wykonuje się zarówno u dzieci z zaćmą wrodzoną, jak i u osób w podeszłym wieku.

Czy cukrzyca jest przeciwwskazaniem do zabiegu? Cukrzyca nie jest przeciwwskazaniem, ale wymaga dobrej kontroli poziomu glukozy przed zabiegiem. Pacjenci z cukrzycą mogą potrzebować dłuższego procesu gojenia i częstszych kontroli pooperacyjnych.

Jak długo po zabiegu nie mogę prowadzić samochodu? Zazwyczaj można wrócić do prowadzenia po 1-2 tygodniach, ale decyzja powinna być podjęta przez lekarza po ocenie ostrości wzroku. Ważne jest, aby sprawdzić, czy wzrok spełnia wymagania prawa drogowego.

---

Uwaga: Przedstawione informacje mają charakter edukacyjny i nie zastępują konsultacji lekarskiej. Każdy przypadek zaćmy jest indywidualny i wymaga osobistej oceny specjalisty okulisty. Efekty leczenia mogą się różnić w zależności od stanu zdrowia pacjenta i zaawansowania choroby.